Het aantal slachtoffers van cybercriminaliteit is het afgelopen jaar flink toegenomen. Volgens de cijfers van de politie, in Overijssel zelfs met meer dan 400 procent. Uit de jaarlijkse fraudecijfers van Betaalvereniging Nederland en de Nederlandse Vereniging van Banken blijkt dat de schade door phising in een jaar tijd van acht miljoen naar 13 miljoen euro is gestegen. Een nieuw soort oplichting, genaamd nummerspoofing, heeft bovendien bijna 27 miljoen euro extra schade veroorzaakt. De banken zitten hier met hun neus bovenop. Wat doen zij er nou aan om cybercriminaliteit te voorkomen en hoe komt het dat er het afgelopen jaar zoveel slachtoffers zijn gevallen?

Op de laatste vraag kan Joris Hoff, woordvoerder van Rabobank, een duidelijk antwoord geven. “Deze enorme stijging is mede een gevolg van de coronacrisis. Door de komst van corona zijn mensen meer afhankelijk van de online technologie”, vertelt hij. “Meer mensen zijn bezig met het internet. De kans dat meer mensen slachtoffer worden, is daarom omhooggegaan.”

Een trieste ontwikkeling

Volgens Hoff is er tegelijkertijd ook een ‘trieste’ ontwikkeling gaande. Mensen die kwaad in de zin hebben kunnen tegenwoordig namelijk pakketten kopen op het darkweb, waarmee ze zo aan de slag kunnen. “Eerder moesten criminelen dat allemaal zelf ontwikkelen, dat vergt bepaalde vaardigheden. Dit is een ontwikkeling waar wij als bankensector veel werk aan hebben”, aldus Hoff.

“Wij willen onze klanten meenemen in de gevaren”

Als het aankomt op cybercriminaliteit hebben banken een aantal rollen. “Ten eerste is het onze taak om goed voor onze klanten te zorgen. Daarom nemen wij hen mee in de gevaren die er zijn”, legt Hoff uit. Zo steken de banken veel werk in campagnes om mensen bewust te maken van de online gevaren. “Dan heb ik het niet alleen over gevaren met betrekking tot je bankrekening, maar het feit dat je gespoofd kunt worden, ook bij instanties zoals de Belastingdienst.”

Het komt namelijk vaak voor dat criminelen zich voordoen als een medewerker van zo’n instantie. Hier geeft de bankensector, in samenwerking met de Betaalvereniging en de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), al sinds 2007 voorlichtingen over. Deze voorlichting is gericht op verschillende doelgroepen.

Banken dragen bij aan de opsporing van cybercriminelen

Naast dat de banken voorlichtingen geven om het bewustzijn van hun klanten te vergroten, kunnen zij ook bijdragen aan de opsporing van cybercriminelen. “Als er eenmaal een delict heeft plaatsgevonden en iemand is opgelicht, dan zullen de politie en justitie deze zaak oppakken, mits er aangifte is gedaan. Wij zullen er dan alles aan bijdragen om dat proces te bespoedigen”, zo vertelt Hoff. “Dan heb ik het voornamelijk over het delen van informatie.”

Het is belangrijk dat we elkaar op de hoogte houden van nieuwe dreigingen.

Samenwerkingen om cybercriminaliteit tegen te gaan

Zoals al eerder genoemd werd, werken de banken samen met allerlei partijen om cybercriminaliteit tegen te gaan. Berend Jan Beugel, persvoorlichter van de Betaalvereniging, legt uit dat deze samenwerking nodig is om kennis en ervaringen uit te wisselen. “Het is belangrijk dat we elkaar op de hoogte houden van nieuwe dreigingen. Op die manier houden we elkaar scherp”, vertelt hij.

“Lees je bankmails door”

Ook Beugel geeft aan dat voorlichting een van de belangrijke pijlers is in de strijd tegen cybercriminaliteit is. Deze voorlichting geven de leden van de Betaalvereniging ook zelf. Direct met hun klanten of via de zogeheten bankmails. Bankmails zijn berichten die de banken veilig naar hun klanten sturen via internetbankieren of via de mobiele app. Die berichtjes kun je alleen zien als je bent ingelogd. Zo voorkom je dat je op het verkeerde been wordt gezet door valse e-mails, die iedereen naar jou kan sturen. Een bankmail kan namelijk echt alleen door je bank in de app worden gezet. “Lees die bankmails ook vooral, dat is onze tip”, aldus Beugel.

Beugel vertelt ook dat kwetsbare groepen worden bijgepraat door individuele banken. Voor dat de coronacrisis begon werden er workshops gehouden om senioren te helpen met veilig bankieren en hoe ze om kunnen gaan met al die moderne digitale hulpmiddelen.

                                                                              Schade door fraude in het betalingsverkeer

Collectieve voorlichting en communicatie

En dan is er, niet geheel onbelangrijk, de collectieve voorlichting en communicatie. Dat loopt via de Betaalvereniging. Zij hebben hier een aparte website voor opgezet: veiligbankieren.nl. “Bij tijd en wijle zie je daar ook reclamespotjes van voorbijkomen op de televisie. Diezelfde voorlichtingscampagne wordt ook via het internet verspreid’, vertelt Beugel.

Volgens Beugel werkt de hele sector ook, via de Betaalvereniging, mee aan voorlichtingscampagnes van andere instellingen. De voorlichtingscampagne die nu regelmatig op televisie is en in de krant staat is er een van de overheid, om senioren voor te lichten over bedreigingen bij het betalen en bankieren.

“Wij ondersteunen ook veel lokale initiatieven om senioren en kwetsbare jongeren voor te lichten over veilig bankieren’, vertelt hij. “Nu werken we bijvoorbeeld samen met allemaal (semi-)overheidsinstellingen om kwetsbare jongeren te waarschuwen voor het ronselen van geldezels. Ook dit is een groot probleem.”

“Fraude zou nog beter bestreden kunnen worden”

Zowel banken als de Betaalvereniging doen er alles aan om cybercriminaliteit tegen te gaan en mensen bewust te maken van de gevaren die er zijn. Maar Jelle Wijkstra, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Banken, is nog niet helemaal tevreden. Hij zou fraude namelijk nog beter willen bestrijden. “Daarvoor zou het goed zijn als banken en politie onderling makkelijker gegevens van fraudeurs met elkaar zouden kunnen delen”, zo vertelt hij. “Je kunt zo veel sneller ingrijpen en de boeven makkelijker opsporen.”

Cybercriminelen zijn hartstikke georganiseerd en weten precies wat ze doen. Daarom zou Wijkstra het geen gek idee vinden dat er in de toekomst een speciaal landelijk team komt van de politie, dat zich hier heel gericht mee bezig zou houden. “Omdat de criminelen zo georganiseerd zijn, is het belangrijk dat wij de opsporing ook goed organiseren”, aldus Wijkstra.