Als een kerkgebouw leeg komt te staan, is het niet altijd makkelijk om daar een nieuwe bestemming voor te vinden. Toch is het woningstichting Sint Joseph Almelo gelukt om de Sint-Egbertuskerk in een nieuw jasje te steken. Sinds 2004 was deze kerk al niet meer in gebruik als kerkgebouw; op 1 september 2012 werd het omgetoverd tot uitgiftepunt van de voedselbank. Tot op de dag van vandaag zijn daar circa 90 vrijwilligers actief aan de slag om de voedselpakketten uit te kunnen delen. Maar hoe komt een voedselbank in een voormalig kerkgebouw terecht?

Leegstaande gebouwen

Nadat de Egbertuskerk in Almelo in 2004 aan de dienst is onttrokken, heeft woningstichting Sint Joseph deze overgekocht, net als twee andere Almelose kerkgebouwen. Die andere twee gebouwen zijn ondertussen afgebroken, de Egbertuskerk is de laatste. Projectmedewerkster Wonen & Analyse Jolande Winters van Sint Joseph Almelo is op zoek gegaan in hun archief naar de geschiedenis van de Egbertuskerk in combinatie met woningstichting Sint Joseph. Ze legt uit dat het voor hen erg belangrijk was dat het gebouw een nieuwe invulling kreeg. “Het is fijn dat de kerk in gebruik is. Leegstand is niet goed voor het gebouw en ook niet voor de woonomgeving. Een gebouw in gebruik leeft altijd meer.” Het feit dat de voedselbank nu in de kerk zit, is dus voor zowel de woningstichting als de voedselbank een gewenste situatie.

Een gebouw in gebruik leeft altijd meer – Jolande Winters

De voedselbank

Er zijn vier factoren die meespelen om de voedselbank iedere week weer draaiende te kunnen houden: voldoende eten om weg te geven, genoeg vrijwilligers, genoeg ruimte en voldoende geld om de eindjes aan elkaar te knopen. “Je moet het eigenlijk zien als een tafel die op vier poten staat, die dan weer symbool staan voor de vier belangrijkste factoren”, zegt voorzitter Henny Ganseman. Hij geeft aan dat dit allemaal voldoende aanwezig is. Dat is ook wel nodig, want iedere week voedt de voedselbank maar liefst 200 gezinnen in en rondom Almelo. Met deze aantallen zit de koel- en vriescapaciteit vol. Wel geeft Henny aan dat, mocht het in de toekomst nodig zijn, er nog ruimte is om uit te breiden. Dat betekent dan wel dat er driftig bijgespijkerd zal moeten worden. Maar ook voor een uitbreiding is genoeg ruimte in het kerkgebouw en dat is voor Henny een opluchting. Wel zal dat betekenen dat de hele kerk opnieuw ingericht moet worden, om extra koel- en vriescapaciteit te kunnen creëren. “Ik wil er nog niet eens over nadenken wat er allemaal voor nodig is om dat daadwerkelijk te kunnen realiseren. Waarschijnlijk moet dan ook de weekplanning veranderen. Dat betekent misschien zelfs een extra uitgiftedag, waardoor ook de voorbereiding op een ander moment zal moeten.”

(links: Henny Ganseman, rechts: Arend van de Beld. Bij het hongerdoek)

De betekenis

Praktisch gezien is de kerk dus een fijne locatie, maar ook de betekenis van de kerk als gebouw speelt een rol. “Je kunt prachtig gebruik maken van de symboliek van een kerk. Wij zijn nog steeds bezig in de lijn waarvoor die kerk oorspronkelijk bedoeld is. Dat vind ik heel prettig”, zegt Henny. Hij verwijst hiermee naar de functie om mensen samen te brengen en om terug te geven aan de samenleving. Dit gebeurt dan niet meer door middel van Gods woord, maar nog altijd worden er mensen gevoed en wordt er gezorgd voor hulpbehoevenden vanuit het kerkgebouw. Ook Jolande van Sint Joseph verwijst hiernaar. “De voedselbank past wel bij het sociale aspect van een woningstichting. Ook in Almelo leeft armoede, onder onze huurders speelt dat ook. Wanneer er dan een maatschappelijke partij zoals de voedselbank op ons afstapt, kan dat zeker meewegen in de keuze om zo’n groot gebouw daarvoor in te zetten. Toevallig past een kerk daar dan ook weer bij.” Vrijwilliger Arend van de Beld staat nog af en toe stil bij de geschiedenis van het gebouw. “Als ik hier twee ochtenden per week werk, denk ik wel terug aan al die mensen die hier gekerkt hebben. Dat leeft wel.” Op deze manier blijkt toch wel dat, ondanks dat het gebouw niet meer in dienst is als kerk, het nog altijd in het teken staat van algemeen welzijn en menselijke waardigheid.

Wij zijn nog steeds bezig in de lijn waarvoor die kerk oorspronkelijk bedoeld is – Henny Ganseman

Overblijfselen

Tot nu toe is er weinig aan het kerkgebouw zelf veranderd. Arend heeft altijd veel interesse gehad in kerkgebouwen en -sluitingen en vindt het erg interessant dat de Egbertuskerk op deze manier nieuw leven in is geblazen. Bij zijn eerste binnenkomst viel het zogeheten hongerdoek hem dan ook direct op. Dat is een doek dat in de Middeleeuwen tijdens de vastentijd werd gebruikt om tussen het middenschip en het priesterkoor te hangen, ter bedekking van het altaar. Dit was een vorm van boetedoening, hiermee werd namelijk het zicht op het hoofdaltaar benomen. “Ik vind dat erg goed passen bij een voedselbank, waar mensen komen omdat ze te weinig geld hebben om aan genoeg eten te komen”, zegt hij. Dit doek is dus nog altijd aanwezig in de Egbertuskerk, tot verbazing van Henny. “Het lijkt wel of men in een noodgang deze kerk verlaten heeft, anders laat je zo’n doek toch niet hangen?” Naast het hongerdoek is de voorzitter ook trots op de prachtige koepel in de kerk. Hij ziet dat als een leuk, bijkomend voordeel van het werken in een kerk, aangezien deze koepel een monumentale status heeft.

(De voedselbank in de kerk + koepel)

Nieuwe monden

Helaas blijft een onderwerp als corona niet uit, ook niet voor de voedselbank. Doordat veel mensen hun baan, of zelfs bedrijf, verliezen tijdens deze crisis, wordt er vooral na corona een stijging van maar liefst 50% verwacht aan gezinnen die de voedselbank nodig zullen hebben. Volgens Henny is deze stijging al te zien in het westen van het land. Daardoor moet de Almelose voedselbank mogelijk niet 200, maar 300 gezinnen helpen. Henny is daarom al stappen aan het ondernemen, in de hoop dat de koel- en vriescapaciteit die uitbreiding kan krijgen. Henny geeft aan dat het de voedselbank zal lukken, ook met die 50% stijging, maar dat het wel de nodige inspanning zal kosten.

De toekomst

Hoe zit dat dan met de toekomst? Kan de voedselbank daar blijven? “Wij weten dat we ooit een keer uit dit gebouw weg moeten”, zegt Henny. Projectmedewerkster Wonen & Analyse Jolande van Sint Joseph vult hem aan. “We hebben op dit moment nog geen concrete andere plannen voor deze locatie en zolang kan de voedselbank hier gebruik van maken.” Wel zijn er een aantal afspraken tussen de voedselbank en woningstichting Sint Joseph; De voedselbank hoeft geen huur te betalen, ze betalen alleen gebruikskosten zoals gas, water en licht. “Dit is wel een uitzonderingssituatie. Autoriteit Wonen (AW) heeft daar goedkeuring aan gegeven. Dit is niet iets wat corporaties tegenwoordig zomaar mogen”, zegt Jolande. Volgens Henny wordt er een jaar van tevoren aan de bel getrokken als de voedselbank uit het gebouw moet, zodat zij genoeg tijd hebben om een andere locatie te vinden.

Heb jij nog vragen of opmerkingen over dit artikel, of zelfs over kerksluitingen of het katholieke geloof in het algemeen? Neem dan contact met ons op of laat een reactie achter!