Door: Jeroen Jansen en Liliane Taal

Persoonlijke gesprekken voeren met buurtbewoners van Voorstad-Oost. Voor Charmaine Bulters is dit een dagelijkse bezigheid. In een half jaar tijd heeft ze als zorgmedewerkster en woonbegeleidster al heel wat bruggen kunnen bouwen en mensen samen kunnen brengen. De 34-jarige is een belangrijk vertrouwenspersoon voor mensen in de buurt die met een moeilijke persoonlijke situatie kampen. ,,Ik heb het voorrecht dat ik hier mag rondlopen. Het is erg vervullend werk.’’

De meeste mensen die Charmaine ondersteunt komen zelf langs bij het RIBW-kantoor (Regionale Instelling voor Beschermd en Begeleid wonen) aan de Rozengaardeweg. Charmaine biedt iedereen die binnenloopt wat te drinken en eten aan. Het aanspreken van nieuwe mensen uit de wijk doet ze intuïtief. Daarvoor gaat ze regelmatig de straat op. ,,Ik probeer met iedereen in de wijk een praatje te maken. Dit doe ik erg laagdrempelig, niet van: ‘vertel eens, wat heb je allemaal meegemaakt?’ Gedag zeggen kan soms al genoeg zijn.” Ze doet het echte veldwerk. ,,Ik gebruik mijn collega’s voor zakelijke zaken. Want ik ben alles behalve zakelijk. Je moet mij gewoon ergens neerzetten en ik vind mijn weg wel.’’

Charmaine zoekt daarbij altijd naar referentiekaders. ,,Herken ik iets van mezelf? Wat doet diegene? Wat zegt diegene?  Hoe kijkt diegene? Wat voor kleding heeft die persoon aan?’’ Ze wil de mensen vooral niet afschrikken met officiële benamingen en functies. Ze maakt eerst kennis, van mens tot mens. De winst is behaald als bewoners weten dat er een plek voor hen is waar ze met hun verhaal terechtkunnen. Op die manier worden mensen die hulpbehoevend zijn zichtbaar voor haar. 

Brug tussen buurt en bewoner

Er zijn volgens Charmaine genoeg initiatieven om de gemeenschap in de wijk weer op te bouwen, maar echt mét de bewoners samenwerken kan volgens haar beter. ,,Er is natuurlijk de cultuur die we moeten ombuigen. Niet meer vóór mensen iets doen, maar mét ze.’’ Charmaine fungeert als bruggetje tussen de bewoners en de initiatieven. ,,Je bent een belangrijke factor voor mensen die het moeilijker vinden om contact te zoeken met andere mensen. Ik denk dat mijn kracht daar ook wel zit. Als ik ergens in stap, stap ik daar ook niet zomaar uit. Dat is een stabiele factor, iemand die terug blijft komen.’’

,,Er is natuurlijk de cultuur die we moeten ombuigen. Niet meer vóór mensen iets doen, maar mét ze.”

Charmaine ziet dat mensen te weinig overzicht hebben van wat er waar te doen is. ,,Als medewerker vind ik het al overweldigend waar alles is en wat er te doen is. Dan denk ik, hoe ga ik dit allemaal in kaart brengen?’’ Charmaine bezoekt zelf graag zo veel mogelijk initiatieven om te ervaren wat ze eruit kan halen. Volgens haar zijn er genoeg bewoners die dit nog spannend vinden. ,,Tot ze er eenmaal zijn. Aan de Rozengaardeweg dachten mensen in begin ook: ‘wat heb ik daar nou te zoeken?’ We zijn nu een half jaartje verder en nu zie je pas dat mensen zeggen: ‘Ik vind het fijn om hier te zijn, dan ben ik er toch even uit’.’’ 

De grootste voldoening ervaart Charmaine wanneer bewoners zelf activiteiten gaan organiseren. ,,Dat mensen hun eigen regie nemen. Dat ze zeggen nou, dat doe ik wel even. Dat ze zich veilig genoeg voelen om mee te denken. Fantastisch. Daar wordt ik heel blij van, omdat het een stukje autonomie versterkt.’’ Een meneer die vaak langskomt bij het RIBW wilde bijvoorbeeld graag samen eten. Daaruit is vervolgens een kookgroep ontstaan. ,,Ik hoop dat als ik het een paar keer faciliteer, dat mensen bij elkaar thuis durven te organiseren. Hoe mooi is dat?’’

,,Dat mensen hun eigen regie nemen. Dat ze zich veilig genoeg voelen om mee te denken. Fantastisch. Daar wordt ik heel blij van, omdat het een stukje autonomie versterkt.”

Met de billen bloot

Volgens Charmaine is het belangrijk dat sociale werkers in een wijk als Voorstad zich vaak laten zien. ,,Ik ga langs de deur en ik bel gewoon aan bij mensen en vraag hen of ze willen meedoen aan een bepaalde activiteit.” Volgens Charmaine weet niet elke bewoner dat er activiteiten worden georganiseerd in Voorstad-Oost. ,,Ik ga met mensen hierover in gesprek om ook te achterhalen wat volgens hen juist mist aan activiteiten in de wijk, en dit speel ik weer door naar collega’s en buurthuizen. Zo wordt de samenwerking steeds inzichtelijker en weten we elkaar te versterken. We kunnen samen een springplank vormen voor buurtbewoners.’’

,,Je ongemak delen en met je billen bloot. Ieder mens is uniek en heeft zijn valkuilen en talenten, ik dus ook. Dat betekent dat er wel eens een meningsverschil kan ontstaan. De kwestie is, hoe ga je daar dan mee om?”

Een relatie opbouwen kost tijd, weet Charmaine. Hoe bouwt ze verder aan het vertrouwen met bewoners? ,,Echt zijn. Dus ook benoemen wanneer je dingen lastig vindt. Je ongemak delen en met je billen bloot.’’ Daar hoort bij dat ze soms ook toegeeft even niet te weten wat ze kan doen voor iemand. Kwetsbaar durven zijn is dus een belangrijke voorwaarde voor Bulters om waardevolle impact te kunnen hebben. ,,Ieder mens is uniek en heeft zijn valkuilen en talenten, ik dus ook. Dat betekent dat er wel eens een meningsverschil kan ontstaan. De kwestie is, hoe ga je daar dan mee om? Zodat je van elkaar leert en ook elkaar inspireert om je eigen beste versie te zijn.’’

Ik zie je

Charmaine stemt haar manier van omgang af op elk individu. ,,Op het moment dat ik in gesprek ga, zal ik altijd eerst even bedenken, wat kan deze persoon zelf aan? Soms moet ik voor twee personen denken.’’ Ze besteedt veel aandacht aan het ontdekken waar een bewoner behoefte aan heeft. ,,Wat wil je dan eigenlijk? Laten we dat samen onderzoeken.’’

Iedereen heeft volgens Charmaine een bepaald bewustzijn. Stress, financiële problemen en andere persoonlijke omstandigheden hebben allemaal invloed op dat bewustzijn. ,,Daar moet je op aanhaken.’’ Ieder individu heeft verschillende behoeften. Maar volgens Charmaine is er uiteindelijk ook iets wat mensen met elkaar verbindt: iedereen wil gezien en gehoord worden. ,,Dat is gewoon het belangrijkste. Ik denk dat je een voorbeeldfunctie hebt en dat je dat mag uitstralen. Van joh, ik zie je.’’

Ervaringsdeskundige

Charmaine heeft zelf op haar zestiende als tienermoeder in een woongroep gezeten. Dit was voor haar een uiterst lastige periode. Deze ervaring heeft haar wel gemotiveerd en geïnspireerd om andere mensen te helpen. 

,,Ik ga hier niet zomaar weg. Als je gek doet, oké. Maar we gaan het er wel over hebben.’’

Ze denkt dat haar achtergrond haar cliënten een stukje hoop en perspectief kan bieden. ,,Want sommige situaties lijken zo uitzichtloos. Het is een kwestie van inspireren en prikkelen.” Ze vindt het persoonlijke contact met de bewoners enorm belangrijk. Ze wil erachter komen wat hen beweegt. Ze is niet gemakkelijk te ontmoedigen. ,,Ik ga hier niet zomaar weg. Als je gek doet, oké. Maar we gaan het er wel over hebben.’’

Van onafhankelijkheid naar meer gemeenschap

Het is volgens Charmaine tegenwoordig best lastig om nieuwe mensen te laten participeren aan buurtinitiatieven, al dan niet als vrijwilliger of deelnemer. Er is minder gemeenschap dan vroeger, maar er is wel behoefte aan, hoort Charmaine onder de buurtbewoners die zij spreekt. ,,Wat we nu willen creëren is wat we vroeger al deden.’’ Later kwam de focus meer te liggen op onafhankelijkheid. ,,En nu komen we erachter dat we het weer nodig hebben. Dat vraagt een omslag in het denken.’’ 

,,Om mensen weer bij de gemeenschap te betrekken, is de voorwaarde persoonlijke ontmoeting.’’

Het kost volgens haar wel jaren om een hechter buurschap op te bouwen, inclusief de mindset die daarvoor nodig is. Charmaine denkt dat de ontmoetingsplek die ze heeft gecreëerd aan de Rozengaardeweg daarom erg waardevol is. ,,Om mensen weer bij de gemeenschap te betrekken, is de voorwaarde persoonlijke ontmoeting.’’ Wat haar betreft mag de gemeente meer doen om dit te stimuleren.

Kartrekkers en gemeentesteun

Daarnaast zijn er kartrekkers nodig onder de bewoners, die mogelijkheden aangrijpen om activiteiten en samenkomsten te organiseren. De vraag is hoe je mensen hiervoor motiveert volgens Charmaine. ,,Want er is natuurlijk best wel een drempel om bij de gemeente iets in te dienen.’’ Onder sommige bewoners leeft er daarnaast weinig vertrouwen in de gemeente. ,,We hebben nu al vaker een deur op onze neus gehad.”

Volgens Charmaine moet de gemeente vrijwilligerswerk aantrekkelijker maken. Dit zou bijvoorbeeld kunnen met behulp van subsidies en het faciliteren van initiatieven. Het is daarbij belangrijk dat er duurzaam wordt geïnvesteerd volgens Charmaine. Er moet gekeken worden naar wat er al wordt aangeboden en hoe verschillende wijkcentra, initiatiefnemers en vrijwilligers kunnen samenwerken. ,,We moeten ons even achter de oren krabben. Zijn we inderdaad zo goed bezig? Is het inderdaad het juiste initiatief dat we hier aanbieden?’’ Het blijft volgens Charmaine altijd een zoektocht om uit te vinden wat bewoners nodig hebben. 

Verborgen kracht

,,De samenhorigheid die ze hebben, die vind je in andere wijken minder.’’

Charmaine ziet Voorstad als een karakteristieke wijk met veel verschillende volksbuurtjes. ,,De wijk heeft veel historie. Dat is zo cool eigenlijk.’’ Voorstad is een arbeiderswijk, maar elk buurtje heeft toch net weer een iets andere cultuur. ,,Het zijn bepaalde type mensen die heel sterk in hun overtuigingen staan. Je moet eerst laten zien dat jij het wel waard bent om mee in contact te gaan. Maar in de kern zijn we denk ik allemaal hetzelfde. Ze doen het gewoon net allemaal iets anders.’’ Volgens Charmaine heeft een wijk zoals Voorstad een verborgen kracht. ,,De samenhorigheid die ze hebben, die vind je in andere wijken minder.’’

Buiten de gebaande paden

,,Wanneer je je eigen menselijke kant laat zien, vindt je waarheid.’’

Het creëren van vertrouwen en het bouwen van bruggen tussen bewoners heeft tijd nodig geeft Charmaine aan. Hierin volgt ze niet altijd de gebaande paden. Ze houdt zich natuurlijk aan bepaalde regels, maar blijft altijd op zoek naar nieuwe manieren om het persoonlijke contact sterk te houden. ,,Ik hoef me niet zoveel meer aan kaders te houden. Ik heb dat altijd gedaan omdat ik dacht dat het beter was.’’ Nu laat Charmaine gewoon zien wie ze is in haar werk, en benadert ze de bewoners met oprechtheid, openheid en humor. ,,Soms moet je een beetje lef hebben. Soms mag je ongemakkelijke vragen stellen. Soms mag het flink botsen. Ik geef andere mensen mee: laat jezelf maar gewoon zien. Wanneer je je eigen menselijke kant laat zien, vindt je waarheid.’’