We zijn altijd uitgegaan van één constant feit; kerken sluiten, en dat is met name voor de ouderen erg vervelend. Maar wat vinden ouderen daar zelf van? Is hun band met het geloof echt zo sterk? Je zou deze periode een beetje kunnen zien als een simulatie van de toekomst, eentje zonder kerken. Hoe voelt dat? Missen de ouderen de kerk wel? Om eens in gesprek te kunnen met de ouderen heb ik ervoor gekozen om wooncomplex Buurstede in Almelo te bezoeken.

Al meteen bij aankomst is de vriendelijkheid van de bewoners te voelen; nog voordat ik de kans heb gekregen om mijn fiets goed weg te zetten, bieden twee bewoners aan om voor mij de deur te openen. Zodra ik binnen ben, met mijn mondkapje op, komt de licht, muffe geur al op mij af, die typische geur die vaak hangt in bejaardentehuizen. Het zonlicht schijnt door de ramen in stralen, die de nadruk leggen op de zwevende stofdeeltjes in het halletje; het hele tafereel is rustgevend.

Als eerste ontmoet ik Annabel*. Het was even lastig om haar woning te vinden, maar een vriendelijke buurvrouw wist mij haar woning aan te wijzen. Zodra zij de deur opent, valt mij direct op dat ik een ander beeld had bij haar; je zou haar geen 88 gegeven hebben. Haar vrolijke begroeting doet mij geloven dat dit een prettig gesprek zal worden. Annabel leidt mij de woonkamer binnen; deze is ontzettend modern, met veel grijs- en wittinten, strakke meubels en mooie planten, heel anders dan het stereotype beeld bij iemand die al richting de 90 gaat.

Het gesprek komt langzaam op gang, we hebben het over allerlei onderwerpen. Hieruit trek ik de conclusie dat Annabel wel toe was aan een gezellig gesprek met iemand van buitenaf. Ik kom er al gauw achter dat ze al 6 tot 7 jaar niet meer naar de kerk gaat en dat de kerk een steeds minder belangrijke rol speelt in haar leven. “Er is ons een hoop wijsgemaakt. We mochten vroeger niks vanuit de kerk. Je moest biechten en je mocht geen seks voor het huwelijk. Als je nu, achteraf, dan hoort wat al die geestelijken zelf hebben gedaan, vind ik het niet leuk meer. Met al die omstandigheden om de kerk heen, heb ik gezegd, ik heb er genoeg van.” Annabel voegt nog toe dat er veel veranderd is. Vroeger was het een zonde om een deel van de mis niet bij te wonen, tegenwoordig wordt de mis overgeslagen. Toch neemt dat voor haar niets weg van het geloof. “Ik vind het geloof wel belangrijk. Ik bid ook wel, maar de kerk zegt mij niks meer. Dat is voor mij echt gescheiden.”

Daarom zegt ze wel te begrijpen dat de kerken moeten sluiten, omdat ze zich voor kan stellen dat meer mensen de kerk achter zich laten. Wel twijfelt ze soms aan gekozen herbestemmingen. Zo is zij gedoopt in de Egbertuskerk in Almelo, die in 2004 sloot. Dat daar nu een voedselbank in zit, vindt zij verschrikkelijk. “Ik vind het zo jammer van dat mooie gebouw, dat daar dan een voedselbank in komt. Ik begrijp sowieso de voedselbank niet zo goed, dat hadden wij vroeger ook niet.” Annabel legt uit dat ze veel liever zorginstellingen of kantoren terug had gevonden in haar geliefde Egbertuskerk, iets waar meer mensen iets aan hebben.

Mijn volgende bestemming was de woning van Hans. Hij is rond de 75 jaar oud en net zoals Annabel katholiek. Bij binnenkomst was de sfeer direct anders. Zijn woning was leger, maar vanwege het feit dat hij op de begaande grond woont, kwam de zon erg mooi naar binnen. De planten buiten het grote raam vingen veel van het licht op. Hans zelf leek direct een vrolijke man. Hij had een grote grijns op zijn gezicht toen hij de deur voor mij opende.

Al gauw bleek dat hij moeite had met het feit dat de kerken nu dicht zijn. Hij mist het contact, de gezellige praatjes met mensen na de tijd en het koffie drinken in de aula van Buurstede; allemaal coronagevolgen. Hij vertelt over de periode dat corona om zich heen heeft gegrepen in het wooncomplex. Dat heeft een aantal mensen het leven gekost, veel mensen waren ziek. Voor veel ouderen daar, was dat een enge periode.

“Vroeger was het geloof voor mij heel belangrijk, maar de laatste 20 jaar is het niet meer zo.” Hans vertelt ook dat hij wel probeert om kerkdiensten online bij te wonen, maar dat hij dat nog wel eens vergeet. In plaats daarvan, puzzelt hij bijvoorbeeld, en dan gaat de dienst aan hem voorbij. Echt een reden voor het afnemen van het geloof in zijn leven, heeft Hans niet, dat is langzamerhand gewoon gebeurd.

Ondanks dat, geeft Hans toch aan dat hij er van baalt dat hij geen diensten bij kan wonen tijdens corona. “Ik vind dat wel moeilijk, ja. Het was toch een soort ‘afleiding’, want dan spreek ik ook andere mensen. Dat mis ik ook al doordat het gezamenlijk koffie drinken niet meer doorgaat.”

Ook Peter* is rond de 75 jaar oud en ook hij opent opgewekt de deur. Ik loop naar binnen, en direct valt het doek aan de muur mij op; een replica van De Nachtwacht. Verder heeft hij een krant opengeslagen op zijn poef liggen, waar hij lekker achter kan gaan zitten in zijn stoel om te genieten van de warme zon terwijl hij leest.

Peter heeft moeite met hoe de kerk tegenwoordig is. “Het ligt er vaak ook aan welke priester voorgaat. Ik heb er nou een aantal meegemaakt en de ene is veel leuker dan de andere. En als er nou een goede priester voorgaat, dan heb je vaak ook meer belangstelling bij hetgeen wat hij doet.” Hij geeft aan dat dat vroeger altijd veel beter was, maar de interesse in het priesterschap gaat uit als een nachtkaars; er blijven weinig priesters over en dat is een van de redenen waarom kerken sluiten. Ook Peter geeft dus aan dat, door de jaren heen, hij minder diensten is gaan bijwonen. Hij vindt het met name belangrijk dat mensen normen en waarden, of een waardevolle betekenis, uit het geloof halen, maar dat kan ook vanuit huis. “Je hoeft niet naar de kerk te g aan om te geloven.” Wel gelooft Peter dat, ondanks de ontkerkelijking, het geloof nog niet weg is. “Het is een golfbeweging die op en neer gaat. Dat is ook met de economie, dat heb je overal. Dus dat geloof komt nog wel weer terug.”Peter praat makkelijk en vlot, en al snel hebben we het over zijn band met het geloof. Hij geeft aan het een fijne houvast te vinden met eventueel het hiernamaals, maar ook dat hij nog maar zo nu en dan een kerkdienst bijwoont in “de mooiste kerk daar, aan de Boddenstraat” of terwijl, de Sint Georgiusbasiliek in Almelo. Niet alleen woont hij diensten bij, maar hij is ook vrijwilliger bij de kerk. Dat doet hij ongeveer twee keer per week. Ook verzorgt hij het onderhoud van de kerk, dat is namelijk het werk wat hij vroeger altijd deed.

Na het interview met Peter zocht ik verbaasd mijn fiets weer op. Ouderen balen van het feit dat de kerk sluit, maar het is nieuwe informatie dat ook ouderen geleidelijk aan steeds minder naar de kerk gaan, en zelfs minder gelovig beweren te zijn. Die lege momenten op de zondagmorgen, die normaal voor de kerk zijn, worden ook door hen anders ingevuld. Voor mij waren deze gesprekken met deze mensen erg bijzonder. Zo krijg ik nu het gevoel dat de gebouwen belangrijk zijn voor deze mensen; daar zijn ze jarenlang geweest, daar zijn ze misschien zelfs gedoopt, ze willen dat daar goed mee om wordt gegaan. Daarnaast hechten zij ook waarde aan het contact met de medemens. Maar wanneer het aankomt op het beleven van het geloof, hoeft dat ook van hen niet per se vanuit het kerkgebouw.

*Annabel en Peter zijn gefingeerde namen. Ze wensen anoniem te blijven. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie