De gemeente Súdwest-Fryslân heeft letterlijk en figuurlijk een ‘cool’ preventieprogramma opgezet om het alcohol- en middelengebruik onder jongeren terug te dringen. Het programma Cool Súdwest is een initiatief dat zich richt op jongeren tussen 12 en 18 jaar met één duidelijk motto: ‘Alle jongeren gezond!’. Het project heeft een nobel doel voor ogen: voorkomen dat jongeren hun toevlucht zoeken in alcohol en drugs, met als ultieme wens dat ze gezond en veilig kunnen opgroeien. Hoe? Door boeiende vrijetijdsbesteding aan te bieden en tegelijkertijd een rolmodel te zijn voor de jeugd. Geïnspireerd door het succesvolle model uit IJsland, wil de gemeente Súdwest-Fryslân met Cool Súdwest zorgen voor een vitale en gezonde toekomst voor de jongeren in de gemeente.

“Cool Súdwest is een preventieve aanpak die is gebaseerd op heel lang onderzoek in IJsland”, vertelt Jelle de Jager, een toegewijde jongerenwerker en iemand die veel doet voor Cool Súdwest. “Dertig jaar geleden had IJsland het grootst aantal alcohol gebruikende jongeren van heel Europa. Nu is dit cijfer in IJsland het laagst van heel Europa.” Het succes van deze cijfers heeft jaren onderzoek gekost. Tussen 1998 en 2017 daalde het alcoholgebruik onder 15- en 16-jarige IJslanders van 42% naar 5%. Ook werd er een vergelijkbare daling waargenomen in het gebruik van tabak en drugs (Staal, 2023). Het succes van het IJslandse preventiemodel inspireert de gemeente Súdwest Fryslân om het middelengebruik bij jongeren aanzienlijk te verminderen en een gezonde en veilige opgroeisfeer te bevorderen. Dit willen ze doen met het preventieve programma Cool Súdwest.

Hoe gezond en veilig voelen de jongeren in de gemeente zich?
Met het preventieve project Cool Súdwest wil de gemeente het alcohol- en middelengebruik onder jongeren terugdringen en ervoor zorgen dat de jeugd van gemeente Súdwest Fryslân gezond en veilig opgroeit. Met Cool Súdwest heeft de gemeente dan ook de ambitie om te werken aan een gezond en vitaal Súdwest-Fryslân in 2040. De kinderen van 2040 zijn de rookvrije generatie die in een omgeving zullen leven waar het voor zowel jongeren als volwassenen, normaal is dat ze geen alcohol drinken. Dit zijn doelen voor over een paar jaar, maar hoe staat het op dit moment met de gezondheid van de jongeren in de gemeente?

Gezonde en sportieve jeugd in Súdwest-Fryslân
In 2022 is er door GGD Fryslân, samen met de GGD (GOHR) Nederland en het RIVM, een onderzoek uitgevoerd in de gemeente Súdwest Fryslân naar de gezondheid en welzijn van 1064 jongeren in het regulier voortgezet onderwijs. Hierin wordt ook een vergelijking gemaakt met 4487 jongeren uit de gehele provincie.

Deze waardevolle cijfers zijn erg belangrijk voor een preventief programma zoals Cool Súdwest. Uit het onderzoek blijkt dat de jeugd in de gemeente zich over het algemeen zeer gezond voelt. De cijfers uit het rapport tonen aan dat 904 jongeren wekelijks actief zijn in hun vrije tijd. Het grote deel van de jongeren voelt zich fysiek gezond, met daar tegenover 77% die zich daadwerkelijk gelukkig voelt. Slechts 9% tot 1% heeft matig overgewicht tot obesitas.

Helaas alcoholgebruik nog steeds hoog
Het gebruik van tabak, alcohol en cannabis onder scholieren is na jarenlange daling gestabiliseerd. Bijna de helft van de jongeren in Súdwest-Fryslân, 340 jongeren, had de laatste vier weken, tijdens de afname van dit onderzoek, alcohol gedronken. Ondanks dat alcohol en softdrugs alleen aan volwassenen mogen worden verkocht, krijgen minderjarigen nog regelmatig alcohol mee vanuit winkels. Dit blijkt uit cijfers van het Trimbos Instituut. Toch is de totale naleving van de leeftijdsgrenzen van alcohol tussen 2020 en 2022 gestegen. Ook bij supermarkten en slijterijen is een stijging zichtbaar. Desondanks krijgt nog steeds meer dan de helft van de minderjarige jongeren die alcohol drinken dit van vrienden of ouders (Castagna, 2023). De cijfers rondom alcoholgebruik zijn over het algemeen het hoogst. Uit de gegevens blijkt dat slechts 4% van de ondervraagde jongeren wekelijks rookt en een klein aantal, 158 jongeren, hebben ooit wiet of hasj gebruikt. Toch wil de gemeente deze cijfers nog lager hebben en het liefst naar de 0% over 17 jaar.

Hoe gaat Cool Súdwest haar ambitie achterna?
Het programma Cool Súdwest maakt gebruik van het IJslands preventiemodel wat een primaire preventieaanpak kent die gericht is op het creëren van een positieve leefomgeving voor jongeren waar ze veilig, hoopvol en gezond kunnen opgroeien. Bij deze aanpak werken ze volgens een aantal uitgangspunten: Evidence based (onderzoek stuurt de praktijk aan), Community based (betrokkenheid vanuit de omgeving en organisaties), continu in dialoog tussen onderzoek, beleid & praktijk en duurzaam werken doormiddel van lange termijn betrokkenheid en investering (Staal, 2023b).

Ook Cool Súdwest maakt gebruik van deze uitgangpunten en is vooral bezig om organisatie en personen in de omgeving van de jongeren zoveel mogelijk te betrekken bij hun programma. In het programma werkt Cool Súdwest samen met iedereen die een rol speelt in het leven van jongeren, om de jeugd zoveel mogelijk een alternatief te bieden doormiddel van een zinvolle vrijetijdsbesteding. “Er zijn in onze hele gemeente 5200 jongeren tussen de 12 en 18 jaar, dit zijn er heel veel. Qua professionals zouden we het dan ook nooit redden. Wat wij zoeken zijn mensen die heel graag als vrijwilliger willen helpen. Wij kunnen hun daar weer in ondersteunen”, aldus Jelle de Jager. Jelle is ervan overtuigd deze aanpak echt helpt om middelgebruik onder jongeren terug te dringen. Naast de hulp van de omgeving is een goede (ouder-/kind) relatie met de jongeren, samen met gestructureerde vrijetijdsbesteding, ook een beschermende factor voor jongeren. “Het is belangrijk dat je een goede relatie weet op te bouwen met de jongeren, maar daarnaast ook, zoals wij dat noemen, het vinden van iemands ‘vonk’. Zijn of haar passie, plezier.” Dat is wat Jelle, samen met de medewerkers van Cool Súdwest zoekt, om zo de ambitie van 2040 te halen.

Bron: Corona Gezondheidsmonitor Jeugd 2021: Gemeenteprofiel Súdwest-Fryslân – GGD Fryslân

Benieuwd wat Cool Súdwest nog meer doet? Bekijk hier de videoreportage waarin jeugdwerker Jelle de Jager meer vertelt over dit bijzondere preventieve programma van de gemeente Súdwest Fryslân.