Vernielingen, intimidaties, rotzooi en soms zelfs fysiek geweld. Gemeentes zitten er met hun handen in het haar van. Overlast op straat, vaak veroorzaakt door groepen jongeren. Net als in Lelystad grijpen gemeentes dan vaak naar een samenscholingsverbod. Kiezen gemeentes hiermee voor de makkelijke weg of hebben ze wel degelijk een positief effect? ,,Als afkoelingsmaatregel werkt het wel soms”

Vorig schooljaar werden 144 ruiten vernield, met een financiële schade van €10.000,-, bij basisschool het Mozaïek in Lelystad. Voorbijgangers werden geïntimideerd en buurtbewoners die de jongeren aanspraken moesten het later ontgelden met ingeslagen ramen. Hierop stelde waarnemend burgemeester Ineke Bakker eind augustus een samenscholingsverbod in, in de wijk van de basisschool; De Kempenaar.

Afkoelingsmaatregel

,,Een samenscholingsverbod haalt niet zo heel veel uit”, legt hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer uit. ,,Als afkoelingsmaatregel werkt het wel soms, je kan ermee wel even de vechtende partijen uit elkaar halen en houden. De structurele onderliggende probleem haal je er natuurlijk niet mee weg. Dus daar zou je hele andere maatregelen op los moeten laten.”

Tijdens de coronapandemie gold op verschillende momenten in heel Nederland een soort samenscholingsverbod. De hoogleraar ziet dan ook een grote toename van samenscholingsverboden sinds de pandemie ,,Burgemeesters hebben in toenemende mate verantwoordelijkheid gekregen voor van alles in de samenleving. Ze zeggen altijd dat openbare orde en veiligheid hun kwetsbaarste portefeuilles zijn. Zij doen er alles aan om aan de bevolking te laten zien dat ze hun mannetje staan en dan komen ze met dit soort van maatregelen. Voor corona kwam dit niet of nauwelijks voor.”

Gebiedsverbod

Een samenscholingsverbod lijkt dan ook een doekje voor het bloeden. Volgens Brouwer zijn er veel effectievere methoden om overlast gevende jeugdgroepen aan te pakken. Bijvoorbeeld een persoonlijk gebiedsverbod. ,,De grootste raddraaiers krijgen een gebiedsverbod. Daartegenover staat een flinke geldboete bij overtreding. Zodat diegene zich wel drie keer bedenkt voordat ie het gebiedsgebod gaat overtreden.”

,,Individueel mag iemand er wel komen, maar zodra je met drie anderen er bent dan ben je in overtreding. Dit wordt heel weinig gebruikt. Ik denk zelfs dat heel weinig burgemeesters dit instrument kennen. Je moet dan dus wel goed in beeld brengen wié de leiders zijn.” De hoogleraar ziet in de praktijk regelmatig dan wanneer de leiders tussen groepen uit worden gevist dat dit al veel effect heeft. ,,Dat zijn de mensen die de initiatieven nemen, de anderen zijn veel meer meelopers.”

Drie weken

In de gemeente Pijnacker-Nootdorp is terug te zien wat Brouwer vertelt. 22 juli vorig jaar werd er een samenscholingsverbod uitgevaardigd in het winkelcentrum de Parade. Bewoners en ondernemers hadden last van intimidatie, vernielingen en geluidsoverlast. De conflicten tussen rivaliserende jeugdgroepen in het winkelcentrum liepen in de voorgaande maanden zelfs een aantal keer uit in gevechten tussen de groepen. Naast het samenscholingsverbod hield de gemeente de boel extra goed in de gaten met extra camerabewaking.

Op 1 oktober trok de gemeente het samenscholingsverbod weer in. Hiermee was de Parade direct weer terug bij af. De groepen keerden terug en zorgden weer voor dezelfde overlast als voorheen. Drie weken later keerde het samenscholingsverbod dus alweer terug in het winkelcentrum. Burgemeester Björn Lugthart zei er toen het volgende over: ,,Bewoners, ondernemers en bezoekers voelen zich niet veilig in en rondom het centrum. Dat vraagt om een aanpassing van de maatregelen.”

De oplossing

,,Door de politie zijn de overlast gevende jongeren in kaart gebracht”, vertelde burgemeester Lugthart over de aangepaste maatregelen. ,,Een aantal jongeren krijgt intensieve begeleiding van gemeente en jongerenwerk.”

In gesprekken met de gemeente gaven de jongeren zelf aan dat veel overlast voort komt uit verveling. Hierop organiseert jongerenwerk nu regelmatig activiteiten zoals filmavonden, karten en paintball. Daarnaast zijn er overdekte ontmoetingsplekken voor de jongeren ingericht. Op 1 februari dit jaar liep het samenscholingsverbod wederom af. Dit maal met meer succes, want de rust is tot op heden in het centrum teruggekeerd.

Ook in de Kempenaar is deze weer teruggekeerd. Na drie maanden hief burgemeester Bakker eind november dan ook het samenscholingsverbod weer op. Directeur Erik van Faassen kreeg wel signalen van een school uit de buurt dat deze nu overlast ervoer van hangjongeren. Ouders van kinderen van de basisschool houden dan ook een slag om de arm. Zij blijven liever anoniem, maar veel zijn angstig voor de terugkeer van overlast. Veel ouders vinden dat het samenscholingsverbod erg snel is afgelopen. Zo zegt één van de ouders: ,,Ik hoop dat het rustig blijft. Het zal met de kou nu wel meevallen, maar ik ben benieuwd hoe dat straks in het voorjaar gaat.”

De Kempenaar

De gemeente Lelystad zegt hard aan de slag te zijn voor met de overlast gevende hangjongeren ,,We werken met een integrale aanpak, waarbij wordt samengewerkt met partners als politie, handhaving, jongerenwerk en experts vanuit de persoonsgerichte aanpak en leerplicht”, vertelt een woordvoerder van de gemeente. ,,Ook zijn de bewoners en de school betrokken. Met elkaar stemmen we de inzet af, bepalen we de hotspots, wordt gedeeld welke problematiek we zien, hoe maken we contact met de doelgroep en welke communicatie nodig is.

Daarnaast houdt volgens de woordvoerder de gemeente rekening met verschillende scenario’s na afloop van het samenscholingsverbod ,,Afhankelijk van de situatie wordt de afweging gemaakt of er maatregelen genomen moeten worden. We zijn nog in gesprek met Welzijn Lelystad over de inzet van jongerenwerk, mede gezien de verdubbeling van capaciteit die zij de komende 2 jaar krijgen. En ook met andere partners als Youth for Christ en Leger des Heils. Met als doel om zo goed mogelijk een aanbod neer te zetten voor jongeren.”