Giethoorn, een stad die wereldberoemd is om zijn schilderachtige grachten en traditionele woningen, is een populair toeristisch dorp. Elke dag varen er toeristen in verhuurbootjes door de grachten en tonen rondvaartboten de schoonheid van het dorp aan toeristen. Ook veel inwoners van Giethoorn maken gebruik van de waterwegen. 

Kortom, de grachten in Giethoorn worden volop gebruikt. De unieke situatie op het Gieterse water leidt ook tot een uniek vaarbeleid. Een vaarbeleid dat vaak verandert en regelmatig leidt tot kritiek. Dit is een kort overzicht van dat vaarbeleid. Hoe is het tot stand gekomen en hoe zijn we aanbeland in de huidige situatie?

De vorige regelgeving

De oude verordening van de gemeente Steenwijkerland regelde 15 jaar lang alles rondom het vaar- en botenbeleid. In 2006 ging deze regeling in en in 2021 trad er een nieuwe regeling in werking. Zijn er verschillende uitdagingen geweest voor het Gieterse vaarbeleid. 20 jaar was de grootste uitdaging elektrisch varen. Vandaag de dag lijkt het meer te gaan over de hoeveelheid boten in de gracht.

2004: De Elektrische boot veroorzaakt ophef

In 2004 stond Giethoorn voor een grote verandering. Er was net een plan gepresenteerd om de ’traditionele’ benzinemotoren te weren. Dit veroorzaakte veel ophef. Er werd een handtekeningenactie georganiseerd waarbij maar liefst 1154 handtekeningen werden verzameld en een actiecommissie opgericht. De stichting Dorpsbelangen liet destijds tegenover de Stentor weten dat veel inwoners bang waren dat ze allemaal een elektromotor moesten aanschaffen en dat de gondelvaart in Giethoorn zou verdwijnen.

Een nieuwe vaarverordening volgde in 2005 en trad in mei 2006 in werking. In deze vaarvergoeding was de regeling met betrekking tot elektrisch varen uiteindelijk afgezwakt. De Gietersen hoefden niet massaal over te stappen op elektrische boten. 

2005: Een maximum van 664 verhuurboten

Elektrisch varen is niet het enige vraagstuk waar de gemeente Steenwijkerland destijds mee worstelde. Ook het vergunningenbeleid speelde destijds al een grote rol. Dat de hoeveelheid verhuurboten beperkt moest blijven had het college van B&W al in 2004 besloten. In de vaarverordening van 2005 kwam men op een aantal van 664 verhuurboten uit. Ter context: Destijds lagen er 432 verhuurboten in de Gieterse grachten. De norm van 664 vergunningen voor verhuurboten had voor een deel te maken met een uitbreiding van het vaargebied. Daarnaast werd met de nieuwe norm van 664 vergunningen de ruimte gegeven aan ondernemers om 150 extra boten te gaan verhuren. 

Waarom deze beperking?

 Het College van B&W zei hierover het volgende over de beperking tot maximaal 664 vergunningen: “Het is duidelijk dat dit een maatregel is die de vrije markt ontwikkeling in de verhuurbotensector belemmerd. “Marktregulering is in dit geval echter onvermijdelijk neveneffect van deze maatregel.” 

Destijds was er dus al het besef bij het gemeentebestuur dat deze regeling een beperking is op de vrije markt. Voor deze keuze werden wel een aantal reden opgesomd: “Het beschermen van het imago van Giethoorn, uit het oogpunt van veiligheid op het water en de bescherming van het kwetsbare gebied en de inwoners van Giethoorn hebben aangegeven dat ze een (grote) toename van het aantal verhuurboten niet wenselijk vinden. De leefbaarheid kan hierbij in gedrang komen.” 

De limiet van 664 verhuurboten bleef uiteindelijk tot 2021 in stand. 

Na 2005

In de jaren na het vaarbeleid van 2005 zijn er weinig zaken veranderd op het gebied van vaarbeleid. Een belangrijk jaar voor het Gieterse vaarbeleid is 2017. 

In 2017 stuurde ‘t Gieters Belang een brandbrief naar het college van B & W en de fracties binnen de gemeenteraad van Steenwijkerland, waarin zij onder andere pleiten voor een nieuw vaarbeleid. Daarnaast werd er in dit jaar een omgevingsregisseur aangesteld en kwam de werkgroep ‘varen’ tot stand. Kortom in 2017 werd duidelijk dat Giethoorn echt aan een nieuws vaarbeleid toe was.

In 2018 volgt een informatienota met denklijnen waarin het College van B&W over het nieuwe vaarbeleid. Uit dit document blijkt dat de gemeente op dit punt voor een aantal dilemma’s stond. Enerzijds wilde het college de drukte op de dorpsgrachten reguleren, aan de andere kant wilde het college ook inspelen op de groei aan toeristen. 

Een ander probleem werd als volgt verwoord: “We beschikken onvoldoende over feitelijke informatie over het varen in Giethoorn.” 

Naast een gebrek aan informatie was er ook een juridisch probleem. Het vergunningenbeleid was jarenlang gekenmerkt door een limiet van het aantal boten dat verhuurd mocht worden. In deze nota meldde het college dat dit juridisch niet meer houdbaar was. Het college omschreef de situatie als volgt:  “De Dienstenwet dwingt ons tot een aanpassing van het vergunningsstelsel. We bereiden in samenspraak met de werkgroep Varen en vergunninghouders een stelsel voor, waarbij vergunningen voor bepaalde tijd worden afgegeven. Alleen dan voldoet de gemeente aan de Dienstenwet.”

Dienstenwet

Maar wat houdt die Dienstenwet in, en hoe kan het dat deze wet zoveel invloed heeft op het vergunningstelsel in Giethoorn?

Dat begon in 2009. In dat jaar trad de dienstenwet in werking. De dienstenwet komt voort uit Europese regelgeving. In de dienstenwet wordt onder andere geregeld hoe een gemeente zoals Steenwijkerland moet omgaan met het verlenen van vergunningen. Voorheen kon een gemeente nog afwegingen maken tussen de vrije markt en andere belangen. Zo kon de gemeente Steenwijkerland in 2005 nog een limiet instellen voor het aantal verhuurboten in de gracht. Maar door de dienstenwet zijn dergelijke beperkingen alleen nog maar mogelijk als er zwaarwegende redenen zijn. De onderbouwing uit 2005 waarin wordt verwezen naar de leefbaarheid en imagobescherming zijn tegenwoordig onvoldoende.

De introductie van de dienstenwet heeft ervoor gezorgd dat niet alleen in Giethoorn gemeentes hun vergunningenbeleid moesten bijstellen, ook in gemeentes zoals Amsterdam of Utrecht spelen soortgelijke kwesties.

2020: het nieuwe vaarbeleid

15 december 2020 stelde de Gemeenteraad een nieuwe vaarverordening vast. Met als belangrijke verandering dat de limiet voor vergunningen van verhuurboten kwam te vervallen. Het aantal van 664 verhuurboten kwam te vervallen en ondernemers mochten vanaf dit moment meer boten gaan verhuren.

Dit leidde tot een forse toename van het aantal verhuurboten in de Gieterse grachten. Volgens de gemeente Steenwijkerland, was er al sprake van een toename voordat de nieuwe vaarverordening in werking trad. Er waren op 31 december 2020 al 923 verhuurboten in Giethoorn. In de drie jaar die daarop volgde was er een toename van 53%

“De toevoegingen hebben voornamelijk plaatsgevonden in 2021 en 2022, als doorwerking van het in werking treden van de nieuwe verordening.” Aldus het College van burgemeester en wethouders.

Er zijn inmiddels 1422 verhuurboten. Waarvan het overgrote deel (1233) bestaat uit ‘kleine’ verhuurboten van minder dan 180 centimeter breed. Dit betekent dat het aantal verhuurboten ten opzichte van de situatie van 2005 meer dan verdrievoudigd is. 

Opheffen limiet?

Het opheffen van de limiet op het aantal boten was niet noodzakelijk. Er was ook een andere optie. Zo was er ook de optie om het aantal vergunningen te beperken en deze te verlenen voor een bepaalde tijd. Waarom is er niet gekozen voor een andere optie en wat hield deze optie in?

Zo bestond er een tijd de optie dat Giethoorn zou kiezen voor het Amsterdamse model.

Concreet zou er elke paar jaar een herverdeling van het aantal vergunningen plaatsvinden. Bij zo een procedure bestaat het risico voor sommige ondernemers dat zij de vergunningen voor hun bootjes kunnen verliezen.

De gemeente gaf destijds de volgende onderbouwing voor het afwijzen van het “Amsterdamse model’: “De opvatting is dat met name de in en rond Giethoorn gevestigde exploitanten van rondvaartboten en van individuele boten voor dagrecreatief gebruik daarmee op dit moment te veel beperkt zouden worden.” 

Volgens het college van B&W was er veel weerstand vanuit ondernemers voor dit voorstel. Naast de belangen van ondernemers gaf het college van B&W ook andere redenen voor het afwijzen van dit alternatieve systeem: “Willen we echter wel een maximum aantal hanteren, dan moeten we kunnen onderbouwen hoeveel rondvaart- en verhuurboten (en welk type) toegelaten kunnen worden in een bepaald gebied. Ook de grenzen van dit gebied dienen bepaald te worden, immers boten kunnen van buiten het gebied komen aanvaren.”

Kortom, een maximum voor het aantal boten in de gracht is lastig te onderbouwen, complex en kan niet op de steun rekenen van ondernemers.

Vermakelijkhedenretributie

Naast een grote verandering van het vergunningstelsel is er met de nieuwe vaarverordening ook een nieuwe vaarbelasting geïntroduceerd. De zogenoemde vermakelijkhedenretributie. het idee achter deze belasting is dat de ondernemers die boten verhuren en rondvaartboten laten varen een bijdrage leveren aan de kosten die de gemeente maakt voor Giethoorn. 

De bedragen die de verhuurders van boten moeten betalen lopen uiteen, van 51,60 euro tot 1.548 euro per boot per jaar. De bedragen zijn afhankelijk van het soort boot en de breedte van de boot.

Evaluatie en toekomst

Een jaar na de invoering van de vaarverordening vond een evaluatie plaats van het vaarbeleid die in 2022 werd gepubliceerd. Volgens het evaluatierapport zijn “Zowel de ondernemersorganisaties als de bewonersorganisaties niet tevreden.” 

Het is duidelijk dat de nieuwe vaarverordening niet bij iedereen op enthousiasme kan rekenen. Hoelang deze verordening stand zal houden en wat de toekomst zal brengen is nog niet duidelijk. Maar dat het Gieterse vaarbeleid complex is en een lange geschiedenis kent is duidelijk.

Dit artikel is tot stand gekomen op verzoek van enkele inwoners van Giethoorn. Mocht je ook iets hebben waarvan je wilt dat wij het uitzoeken, een mooi verhaal hebben of een andere opmerking, laat het ons vooral weten. 

Mochten er onjuistheden zijn of heb je een aanvulling stuur dat vooral door naar overdebrug.giethoorn@gmail.com