“Maar hoe eet je dat?” vraagt Cihad aan Ellie, en dan komt Ellie met het antwoord: “Ja, ik neem altijd het bovenlaagje opzij en eet het zo. Het is een grote bende, maar ja, er is geen andere manier om het op te eten.” Over de beste manier om een tompouce op te eten, hadden Cihad, Betül en Ellie een gesprek.

In het multiculturele centrum van het kleine dorpje Wezep krijgen het Turkse koppel, Cihad en Betül, hun extra taallessen van Ellie van der Lugt (74), een vrijwilliger bij Taalpunt. Na hun verblijf in het AZC hebben ze in Oldebroek gewoond bij een Nederlands gastgezin. Nu wonen ze een jaar in Wezep, en hoewel het dorp niet bekendstaat als open, ervaren Cihad en Betül dat anders.

Vluchtreis

Maar voor hun aankomst moeten wij even terug naar de vluchtreis van Cihad en Betül, die in 2021 begon, toen ze samen naar Oekraïne vluchtten tijdens de coronapandemie. Cihad moest in Oekraïne blijven omdat hij niet verder kon naar Nederland. Betül moest haar man in Oekraïne achterlaten en vanwege gezondheidsproblemen terugkeren naar Turkije. “Het was voor ons beiden heel moeilijk. Hoewel ik bij mijn familie was, voelde ik me alleen zonder Cihad”, aldus Betül.

Na anderhalf jaar van scheiding en onzekerheid werd het elf jaar getrouwde koppel eindelijk herenigd. Hun aankomst in Wezep markeerde een nieuw hoofdstuk in hun leven. Met hulp van een medewerker van Vluchtelingenwerk kregen ze hun eigen huis. Hun integratie verliep iets gemakkelijker dankzij hun Turkse vrienden in de buurt, die hen hielpen ontdekken waar ze boodschappen konden doen en welke plekken ze per fiets konden bereiken.

Cihad vertelt met een glimlach over hun wijk in Wezep-Centrum: “Ik heb gehoord dat sommige mensen niet eens de deur openen, maar in onze wijk merk ik dat niet.” Betül voegt eraan toe hoe belangrijk het is dat vluchtelingen verspreid worden over verschillende wijken, zodat er meer ruimte is om verbinding te maken. “Niet alleen met de Nederlandse cultuur, maar ook met andere culturen, zoals de Syrische cultuur,” zegt ze.

Toch blijft taal een uitdaging, iets waar het koppel zichtbaar hard aan werkt. Tijdens het interview wisselen ze soms Turks met elkaar, zoekend naar de juiste woorden om het beste antwoord te geven. “Ik begon bij een christelijke leesgroep om de taal te leren en te spreken,” vertelt Betül, “en nu krijg ik taallessen op een taalschool. Daarnaast hebben wij ook nog les van Ellie.

Hoewel het koppel blij is dat ze hier welkom zijn, missen ze hun leven van vóór de vlucht. Cihad was universitair assistent-professor in het vak Neo-technologie, en Betül had haar masteropleiding bijna afgerond en was daarnaast docent in Turkije. “Alles heeft voordelen en nadelen. Wij moeten uit onze comfortzone stappen. Het voordeel is dat wij nieuwe dingen leren, en het nadeel is dat ik opnieuw moet leren om een juf te worden, hoewel ik in Turkije al een juf was,” aldus Betül. Ze vervolgt: “Wij hadden een goed en stabiel leven in Turkije. Wij hadden een huis, familie en banen die wij achter ons hebben gelaten. En nu moeten wij weer vanaf nul beginnen.” Betül troost zichzelf met de volgende zin: “Maar dat is toch hoe het leven hoort? Alles gaat weg, en je moet op een gegeven moment weer opnieuw beginnen.” Cihad voegt toe: “Je moet opnieuw leren, als een baby, hoe je een arts moet vertellen dat je pijn hebt aan je arm. Maar het leven is interessant, want ik had nooit verwacht dat ik hier zou zijn en opnieuw een baan zou moeten zoeken.”

Ellie reageert: “Sommige Nederlandse dingen vind ik lastig, want je vormingsjaren heb je in een ander land gehad. Maar ik geniet van andere culturen.” Ellie gaf een voorbeeld: “Gastvrijheid valt op bij veel buitenlanders. Als je bijna gaat eten en iemand komt op bezoek, zeggen Nederlanders vaak: ‘Ga maar wachten, wij zitten te eten nu.’ Maar buitenlanders zullen die persoon juist uitnodigen om mee te eten.”

Door met het leven

En nu werken ze als vrijwilligers bij een repaircafé. Daar hebben ze vrienden leren kennen. Ze zijn dankbaar dat er in Nederland mensen zijn die hulp aanbieden, in vergelijking met andere landen. “Het is heel belangrijk voor buitenlanders dat ze hulp krijgen, want onze enige keuze is adaptatie, en contact is de eerste stap naar adaptatie.” Betül vertelt dat haar buurvrouw haar een keer heeft geholpen met een bericht sturen naar de gemeente bij een probleem. “Het is een luxe voor ons, en ik ben dankbaar aan Ellie en voor de mogelijkheid om deze lessen te krijgen. Als ik extra les nodig heb, zegt Ellie dat ze mij graag helpt,” vertelt Betül terwijl ze naar Ellie kijkt. Ellie glimlacht naar hen en zegt: “Ik vind ze dapper mooie mensen. Heel dapper, dat je hier met een hoge opleiding onderaan begint en toch wilt integreren, want dat is ook belangrijk. En ik ben altijd dankbaar, want het is fijn en bevredigend om mensen te helpen die graag een nieuw leven willen opbouwen.”

Zorgen om het politiek

Door de huidige politieke situatie in Nederland is het koppel bezorgd dat mensen vluchtelingen afsluiten van de samenleving. Cihad zegt sarcastisch: “Ja, Wilders zegt dat moslims weg moeten, en ik ben moslim. Maar ik kwam hier voor de vrijheid.” Cihad vertelt dat Turkije slecht scoort op de ranglijst van vrijheid in de wereld. “De belangrijkste waarde voor mij is vrijheid. Ik vind het fijn om mijn principes en godsdienst te kunnen uiten, terwijl dat in Turkije niet het geval is.” Cihad koos Nederland vanwege die vrijheid. Hoewel de cultuur anders is dan de Turkse, zien ze integratie als een manier om in de samenleving te komen. “Gastvrijheid is iets waarvoor wij in Turkije bekendstaan, maar ik zie dat hier niet,” vertelt Cihad. “Ik probeer een brug te slaan tussen de Turkse en Nederlandse cultuur. Want ik kan bijdragen vanuit mijn achtergrond als Turk, en ik kan leren van de Nederlandse cultuur, zoals discipline en plannen. Ik zie dit als een voordeel”, aldus Cihad.

Cihad zegt: “Ik denk dat alle mensen zich zorgen maken over de politiek. Wij moeten met elkaar samenleven en elkaar begrijpen. Er is geen verschil tussen Nederlandse mensen en andere mensen. Dit moeten wij begrijpen. Er is toch democratie, en dat staat in de wet: dat alle mensen gelijk zijn, ongeacht je cultuur of achtergrond. Als wij dit inzicht verliezen, verliezen wij alles.” Ook is Cihad van mening dat Europa, omdat het een oorlog heeft gehad, mensen die uit een oorlogsgebied komen beter zou moeten begrijpen. “Wij maken ons zorgen over de overheid en wat Wilders zegt, maar wij geloven in het lot. Ik ben niet bang, maar ik maak me zorgen over anderen, niet alleen over mijzelf. Daarom wil ik integreren. Wij moeten waarde geven aan samenleven.”

Het systematische leven hier vindt Betül fijn, zoals het leren om afspraken te maken met een agenda, terwijl dat in Turkije niet gebruikelijk was. Cihad zegt lachend: “Wij waren altijd laat in Turkije.” Maar toch missen ze hun land en de jeugd die ze achter zich hebben gelaten. “Wij blijven hier als gasten in Nederland. Wij zijn dankbaar voor de Nederlanders en de Nederlandse staat dat wij hier kunnen blijven, maar wij voelen ons niet thuis. En het gevoel van thuis blijft in Turkije,” zegt Cihad lachend. Hij kijkt naar Betül en zegt: “Geldt alleen voor jou, Betül.” Vanuit Betüls perspectief zijn vrouwen meer emotioneel en mannen meer realistisch. Dat helpt het koppel om een balans te vinden in hun emoties. “Ik mis mijn familie, maar je moet de situatie accepteren en doorgaan met je leven”, aldus Cihad.

Over de opvang van vluchtelingen zegt Ellie: “Ik hoop dat er goede opvang is voor vluchtelingen, mensen die alleen maar gevaar hebben gekend. Vanuit een christelijk standpunt moet je mensen helpen. Als je alleen maar zegt: ‘Nee, ik wil niet, want dan heb ik het zelf niet goed,’ dan is dat egoïstisch. Dit maakt het moeilijk en pijnlijk voor mensen die willen integreren.” Toen ik Ellie vroeg of ze advies zou geven aan mensen die voor een anti-asielbeleid zijn, antwoordde ze: “Zie iedereen als een mens, net als jij.”

Betül hoopt dat ze docent kan worden op een basisschool en les kan geven aan leerlingen van zeven tot tien jaar. Ze hoopt een stabiel leven te vinden. “Een stabiel leven is goed. Ik waardeer dit meer na mijn vlucht hierheen en nadat ik alles achter heb gelaten.” Cihad hoopt dat hij een baan vindt om experimenten in een laboratorium te doen. “Ik hoop in de toekomst bij te dragen aan een wereld waarin beschavingen met elkaar kunnen leven in plaats van in conflict te komen.”

En zo gingen ze weer verder over de Nederlandse gewoontes en wat er op Koningsdag wordt gevierd. Ik bedankte hen en zag hoe ze hun Nederlandse boeken in de fietstas gooiden en op de fiets naar huis reden.