VROOMSHOOP – Vrijwilligers vormen het kloppende hart van veel gemeenschappen, en het is hun inzet die het dorp vaak in beweging houdt. Ondanks het belang van deze onbetaalde krachten, heerst er in Vroomshoop een tekort aan deze broodnodige helpers, zo blijkt uit cijfers van het CBS en gesprekken met de dorpsraad. Waar dorpen als het nabijgelegen Den Ham moeiteloos tientallen vrijwilligers mobiliseren, lijkt de animo voor vrijwilligerswerk in Vroomshoop achter te blijven. Hoe komt dat? En wat zegt dit over de saamhorigheid van het dorp?

“Ik kom gewoon niet aan vrijwilligers”

Bert Janssen, de voorzitter van de dorpsraad, windt er geen doekjes om. Voor hem is het tekort aan vrijwilligers een pijnlijk probleem dat de vooruitgang van projecten en evenementen in het dorp belemmert. “Ik kan bepaalde projecten niet laten doorgaan omdat ik niet aan mijn vrijwilligers kom,” vertelt hij met een bezorgde blik. Hij slaat zijn armen over elkaar en leunt achterover in zijn stoel. “Mensen willen meer reuring en dat er meer te doen is in het dorp, maar als we dan iets organiseren, komen er maar weinig mensen op af. In Den Ham krijgen ze zonder problemen 70 vrijwilligers op de been, maar hier in Vroomshoop voelt niemand echt de behoefte om te helpen. Maar dat is typisch Vroomshoop.”

De dorpsraad van Vroomshoop is een belangrijke schakel tussen de gemeente en de inwoners, met als doel alle neuzen dezelfde richting in te krijgen om zo de leefbaarheid en de sfeer in het dorp te bevorderen. Voor al deze activiteiten zijn vrijwilligers cruciaal. Maar als die mensen ontbreken, ligt alles stil. Bert geeft aan dat hij zich regelmatig afvraagt wat het verschil maakt tussen Vroomshoop en andere omliggende dorpen. “Het lijkt soms alsof mensen het hier niet belangrijk vinden om een steentje bij te dragen.”

Het doet gelijk ook de vraag opwerpen hoe het in de rest van het land gesteld is met het aantal vrijwilligers. Na een aantal mindere jaren – als gevolg van het coronavirus – ligt het landelijk gemiddelde nu weer op het niveau van voor die tijd, tonen cijfers van het CBS aan. In 2023 gaf 49% van de bevolking aan minstens één keer in de afgelopen twaalf maanden vrijwilligerswerk te hebben gedaan. Wat opvalt, is dat dit wel vaker incidenteel is geworden en dat het aantal vaste vrijwilligers is afgenomen.

Volgens onderzoek van het RIVM is het percentage actieve vrijwilligers in Overijssel, en ook de gemeente Twenterand (32,7%), aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde (23,9%). Wat opvalt, is dat Vroomshoop dit gemiddelde wel naar beneden trekt met 28,3%.

“We moeten vrijwilligerswerk weer sexy maken”

Het tekort aan vrijwilligers in Vroomshoop is geen onbekend probleem voor Vrijwilligerswerk Twenterand, een organisatie die de brug slaat tussen vrijwilligers en organisaties die vrijwilligers nodig hebben. Zij zet zich in om mensen te enthousiasmeren voor vrijwilligerswerk en koppelt hen aan lokale initiatieven die hulp kunnen gebruiken. Zij proberen vrijwilligerswerk aantrekkelijker te maken en voor iedereen toegankelijk. Daarom zijn ze nu met een nieuw initiatief gekomen: het Vraag maar Raak! Spreekuur op 24 oktober. Maar het kantoor bleef pijnlijk leeg, en dat geeft eigenlijk precies het probleem weer.

“De mensen in Vroomshoop weten ons momenteel nog niet echt te vinden, daarom proberen we met dit soort laagdrempelige acties meer zichtbaar te worden,” zegt Danielle Bijenhof, die namens Vrijwilligerswerk Twenterand dit initiatief organiseert.

Danielle ziet ook dat in Vroomshoop mensen moeilijk enthousiast te krijgen zijn voor vrijwilligerswerk en denkt veel na over hoe dit te verbeteren. “We moeten vrijwilligerswerk weer sexy maken. Veel mensen denken dat het hard werken is en veel tijd kost. Wij proberen dat beeld te doorbreken, onder andere door projecten laagdrempeliger te maken, zodat het minder beladen is.”

Toch blijft de organisatie kampen met een grote uitdaging: het vinden van de juiste manier om de Vroomshopers te bereiken. “In Vroomshoop komt niemand echt actief naar ons toe. Mensen zijn toch wat terughoudend hier.”

Het Goeie Gevoel

Een plek waar vrijwilligers onmisbaar zijn en toch relatief succesvol worden ingezet, is kringloopwinkel Het Goeie Gevoel. De winkel, gelegen aan de rand van het dorp, draait bijna volledig op vrijwilligers. Bij binnenkomst word je gelijk verwelkomd met de geuren van wierook die je neus indwarrelen, en het voelt alsof je een gezellige huiskamer binnenstapt. Een bewuste keuze, en ook erg van belang voor eigenaresse Chinouk van Oers.

“Bij ons moet iedereen zich thuis kunnen voelen. Het gaat om meer dan alleen spullen verkopen; onze vrijwilligers zorgen voor een warme sfeer en zijn altijd in voor een praatje met de bezoekers. Daarom vinden we het zichtbaar maken van dat huiskamergevoel ook zo belangrijk.” Zo bevind je je bij binnenkomst eigenlijk meteen al in de koffiehoek, waar je als klant dus ook even kunt blijven hangen. Het is er dan ook gezellig druk. Om de haverklap hoor je het belletje rinkelen omdat er weer een nieuwe klant de deur openzwaait. Dat maakt een kringloopwinkel als deze echt een sociale plek in het dorp.

“De vrijwilligers zelf hebben allemaal hun eigen redenen om te helpen bij de kringloopwinkel,” vertelt Chinouk. “We werken niet alleen met vrijwilligers, maar ook met mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Voor hen biedt de kringloop/vintagewinkel de mogelijkheid om het stapje naar de arbeidsmarkt weer te maken of om onder de mensen te blijven.”

Vrijwilligster Pea deelt haar motivatie om dit werk te doen. “Ik wou gewoon simpelweg niet thuis blijven zitten. Ik kan hier mijn tijd en energie in steken en tegelijkertijd blijf ik in contact met andere mensen.” Pea, geboren en getogen in Vroomshoop, ziet zichzelf echter als iemand die buiten de zogenaamde Vroomshoopse mentaliteit valt. “Ik vind Vroomshoop totaal niet saamhorig,” legt ze uit, terwijl ze de kassalade in de kassa schuift. “De mensen hier zijn te verschillend, en daardoor botst het vaak. Er hangt geen gevoel van ‘we doen het samen’, maar eerder een houding van ‘als het bij mij maar goed is.’”

Het belangrijkste voor Chinouk is om bij de werkenden en bij de klanten het goeie gevoel op te roepen wanneer ze de winkel binnenstappen. Ik hoop heel erg dat we de mensen kunnen aantonen wat vrijwilligerswerk ze op kan leveren. Dat goeie gevoel erbij krijgen, dat sociale praatje en de mensen kunnen helpen. Wat veel mensen denk ik niet doorhebben is dat door vrijwilligerswerk te doen, er ook weer veel op je pad kan komen. Nieuwe sociale kringen of een nieuwe baan bijvoorbeeld. Vrijwilligerswerk zou de saamhorigheid van het dorp zeker goed doen.’’

Smeerolie

Vrijwilligerswerk biedt meer dan enkel praktische hulp; het is de smeerolie voor de sociale cohesie in Vroomshoop. Het is in veel gemeenschappen een belangrijke graadmeter voor de mate waarin mensen zich betrokken voelen bij elkaar en hun dorp. Dat juist in Vroomshoop het moeilijk is om mensen enthousiast te krijgen voor vrijwillige inzet, wijst op het ontbreken van deze betrokkenheid.

De vraag blijft waarom Vroomshoopers zo individualistisch zijn ingesteld. Terwijl in de dorpen eromheen er veel meer samenhang lijkt te zijn. Volgens de wijkagent van het dorp Bas ten Berge zit het nou eenmaal in de cultuur van het dorp. “Vroomshoop is van oudsher een dorp waar mensen niet graag met hun problemen te koop lopen. Ze zijn gewend om alles zelf op te lossen. Het is toch een soort trots. Er is een soort nuchterheid en terughoudendheid waardoor mensen misschien minder snel geneigd zijn om in groepsverband iets te ondernemen.’’

Toch zijn er ook een aantal hele mooie voorbeelden van een saamhorig Vroomshoop. Zoals tijdens het ‘EK-Plein’, waar Vroomshoopers op het plein voor Het Punt samenkwamen om het EK voetbal te kijken. Van pietje op de hoek die gehaktballen stond te draaien en de lokale kledingwinkel tot aan sloopbedrijven die hekwerken regelden, heel het dorp werkte samen om dit evenement te regelen. Dit toonde aan dat de bereidheid er zeker wel kan zijn.

Wanneer mensen zich gezamenlijk inzetten voor hun buurt of dorp, brengt dat verbinding en saamhorigheid. Maar in het geval van vroomshoop moet het dan wel vaak om grotere evenementen gaan om in gang te schieten.

Juist de kringloopwinkel Het Goeie Gevoel laat zien hoe vrijwilligerswerk kan helpen om saamhorigheid op te bouwen. “Ik voel me meer verbonden met de mensen hier,” zegt vrijwilliger Jennie. “Door samen te werken aan een gemeenschappelijk doel krijg je meer begrip voor elkaar. Het voelt alsof je echt deel uitmaakt van iets groters.”

Hoe kan Vroomshoop het tij keren?

Het vrijwilligersprobleem in Vroomshoop is een complex vraagstuk waar niemand echt de oplossing op lijkt te weten. De verhalen van de Dorpsraad, Vrijwilligerswerk Twenterand en de kringloopwinkel Het Goeie Gevoel schetsen een beeld van een dorp dat worstelt met een gebrek aan saamhorigheid, maar dat ook potentie heeft. Bert geeft aan de komende tijd in gesprek te gaan met jongeren, om hun op jonge leeftijd al de voordelen van vrijwilligerswerk te laten inzien.

En ook Chinouk denkt wel een manier gevonden te hebben om de jeugd warm te maken voor een vrijwillige bijdrage. ‘’We willen opzoek gaan naar jongeren die onze Instagram, Facebook en Tiktok willen voorzien van content. Zij zijn hier vaak aanzienlijk beter in dan volwassenen en daarom denken wij dat zij onze winkel zo goed op de kaart kunnen zetten.’’

Vrijwilligerswerk is een factor die bij kan dragen aan de saamhorigheid door een omgeving te creëren waarin dorpsbewoners van de verschillende buurten of uiteenlopende achtergronden elkaar ontmoeten en samen aan een doel werken. Dit kan verdeeldheid wegnemen, begrip bevorderen en Vroomshoop beter op de kaart zetten.