Volgens het Nederlands jeugdinstituut zijn ongeveer 14 op de 1000 jongeren verdacht geweest van een misdrijf. Ook in Lelystad is er veel sprake van overlast. Het afgelopen jaar was De Kempenaar de meest besproken buurt van de stad. Scholen werden vernield en burgers werden bedreigd. Tussen 1 mei 2023 en 30 april 2024 lag het aantal misdaden op 96, omgerekend is dat bijna twee keer per week. Maar waar zou deze overlast vandaan kunnen komen en wat zou een oplossing kunnen zijn?  

 Dat er veel misdrijven in De Kempenaar voorkomen kan voortkomen uit de afkomst van de inwoners, bijna 91% van de bewoners van de wijk is niet-westers. Uit onderzoek van het Nederlands Jeugdinstituut is gebleken dat de media vooral het beeld schetsen dat hangjongerenoverlast voornamelijk wordt veroorzaakt door jongeren met een niet-westerse achtergrond. Dit beeld wordt bevestigd door de cijfers die gaan over overlast gerelateerde misdrijven. Met name jongeren uit de Marokkaanse en Antilliaanse cultuur zijn het vaakst betrokken bij deze misdrijven volgens dit onderzoeksrapport.  

Toch vertelt dit beeld niet het hele verhaal van jongeren die voor overlast zorgen. Volgens het Nederlands studiecentrum criminaliteit en rechtshandhaving zijn er verschillende jeugdgroepen te vinden. Een van die groepen zijn kinderen met een ongunstig opvoedklimaat. Volgens senior onderzoeker op het gebied van o.a. jeugdcriminaliteit Frank Weerman hebben deze kinderen meer kans om in de criminaliteit te komen. In een artikel schrijft hij dat dit komt doordat deze jongeren een lage zelfcontrole hebben en veel tijd doorbrengen met hun leeftijdsgenoten op straat.  

Armoede  

Naast deze ontwikkelingen is armoede ook een factor die kan opspelen bij de kans op jeugdcriminaliteit. Uit onderzoek van het Nederlands jeugdinstituut blijkt dat jongeren die weinig financiële middelen hebben sneller ernstige gedragsproblemen kunnen krijgen. Dit gedrag komt dan voort uit risicofactoren in het gezin en opvoeding, in de omgeving van het kind. Bovendien wonen veel arme gezinnen in buurten waarin er veel problematiek is, zoals hoge criminaliteit en negatieve rolmodellen.  Ook in De Kempenaar is er veel armoede, dit is terug te zien in de cijfers. Over de gehele wijk is het gemiddelde maandinkomen €1492,-, ruim €500 onder het minimumloon.  

Opleidingsniveau  

Naast armoede en migratie, speelt vaak opleiding nog een rol in hoe snel jongeren in de criminaliteit raken. Volgens het CBS blijkt uit cijfers dat jongeren die op een 15de een lage opleiding doen gemiddeld 3,8 keer meer kans hebben om de criminaliteit in te gaan dan mensen die een hoge opleiding volgen. Voor jongvolwassene is dit zelfs 5,5 keer hoger.  

In de Kempenaar is terug te zien dat 27,5% laag opgeleid is en niet verder gekomen is dan het VMBO, de eerste drie leerjaren van HAVO/VWO, mbo-niveau 1 of het praktijkonderwijs. 30,7% van de wijk heeft middelbaar onderwijs gevolgd, dit betreft het afmaken van HAVO/VWO of MBO 2 t/m 4. Het komt er dan op neer dat meer dan de helft ervoor kiest om niet verder te studeren na hun startkwalificatie.  

Oplossing  

In het voorjaar van 2023 werd kindcentrum Het Mozaïek slachtoffer van vernielingen en geweld. De burgermeester besloot een tijdelijk samenscholingsverbod in te stellen in de periode van 17 augustus tot en met 17 november. Het probleem leek daarmee verholpen te zijn, maar in het voorjaar van 2024 kwamen de hangjongeren terug en was de school weer terug bij af. Schooldirecteur Erik van Faassen herkent de effecten die professor Weerman in zijn artikel beschreef. ‘’Hangjongeren die hier overlast veroorzaken, zijn vaak oud-leerlingen van onze school’’, vertelt Van Faassen. Dat dit ten grondslag kan liggen aan de thuissituatie beaamt de schooldirecteur. ‘’We hebben hier kinderen op school zitten waarvan een van de ouders een contactverbod heeft.’’  

Naar aanleiding van deze tijdelijke maatregel verscheen in een eerder artikel een interview met hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer. ,,Een samenscholingsverbod haalt niet zo heel veel uit. Als afkoelingsmaatregel werkt het wel soms, je kan ermee wel even de vechtende partijen uit elkaar halen en houden. Het structurele onderliggende probleem haal je er natuurlijk niet mee weg. Dus daar zou je hele andere maatregelen op los moeten laten.” 

Maar wat is dan wel de oplossing?  

Ondanks de negatieve cijfers van de Kempenaar, zijn er wel oplossingen die ervoor kunnen zorgen dat jongeren minder op straat hangen en minder overlast veroorzaken. In Lelystad is er eerder dit jaar het jongerencentrum ‘’SPOT Lelystad’’ opgezet. Een plek die is opgezet om samen met jongeren de stad te verbeteren. Dit doen zij door met de jongeren in gesprek te gaan, maar vooral te kijken naar de talenten van de kinderen. ‘’Jongeren komen hier om sociale contacten te vinden en samen te zijn met leeftijdsgenoten’’, zegt SPOT-vrijwilliger André. ‘’Het is wel de bedoeling dat als ze hier komen dat ze wat gaan doen. Ze kunnen bijvoorbeeld voetballen in de pannakooi, muziek maken in de studio of kleding maken in het atelier.’’ In deze instelling komen er soms ook jongeren voorbij die iets hebben meegemaakt. Zo vertelt een van de jongeren, ‘’Ik heb PTSS en dat heb ik opgelopen, doordat ik in mijn jeugd ben verkracht door jongens en omdat ik daarnaast veel problemen gehad heb met mijn vader. Voordat ik naar SPOT kwam zat ik buiten te hangen of zat ik me thuis te vervelen en werd ik vaak emotioneel. Sinds ik hier ben, heb ik veel vrienden gemaakt en ben ik heel erg blij.’’   

Dit meisje gaat naast het bezoeken van de sociale groep ook in therapie en naar hulpgroepen. Iets waar SPOT ook aan bijdraagt. ‘’Als wij zien dat er jongeren zijn die professionele begeleiding nodig hebben, verwijzen wij ze naar de instanties die daarbij kunnen helpen.’’  

Ook in de rest van Nederland  

Ook in de rest van Nederland zijn er bedrijven die jongeren proberen te helpen in plaats van proberen ze aan te pakken. Een van die bedrijven heet ‘’BIG FRIENDS’’, een instantie verdeeld over Amsterdam, Utrecht en Rotterdam die kansarme jongeren helpt door ze extra aandacht te bieden. ‘’Dit doen we door de jongeren te koppelen aan een buddy’’, vertelt projectcoördinator Fleur van IJperen. ‘’Voor minimaal een jaar zijn ze dan wekelijks aan deze persoon gekoppeld. De focus ligt dan op zelfvertrouwen creëren, weerbaarheid en veerkracht en allemaal van dat soort pijlers.’’  

Volgens deze organisatie is het wetenschappelijk bewezen dat deze horizonverbreding effect heeft richting de toekomst van deze jongeren. ‘’Als je bij jeugdzorg terecht komt of afglijdt naar het criminele dan kost je de staat ongeveer een ton en bij ons zijn het alleen de kosten voor de professionele krachten die we in dienst hebben, zoals sociaal werkers en pedagogen.’’  

Effect  

Uit onderzoek van het Kenniscentrum Maatschappij en Recht van Hogeschool van Amsterdam blijkt dat jongerenwerk ertoe leidt dat jongeren in kwetsbare situaties meer deelnemen, meer eigen verantwoordelijkheden laten zien en meer gebruik maken van de eigen mogelijkheden. Tot slot geeft het onderzoek aan dat jongerenwerkers bijdragen aan de transformatiedoelen die in 2015 zijn opgesteld: meer preventie, meer eigen verantwoordelijkheid, meer benutten van eigen kracht en het sociale netwerk van de ouders en de kinderen en jongeren naar eigen vermogen laten deelnemen.