Foto: Isabel Reintjes

Súdwest-Fryslân is een geliefde bestemming in Nederland voor watersport-, cultuur- en natuurliefhebbers. Deze regio trekt zowel vakantiegangers als dagjesmensen aan die genieten van de authentieke dorpen en steden en het prachtige platteland. Ondanks deze positieve aspecten, roept het toerisme ook vragen op. Hoe ervaren de inwoners van Súdwest-Fryslán het toerisme in hun gemeente? En hoe pakt de gemeente de uitdagingen van het toerisme aan?

De omgeving van Súdwest-Fryslán is zeer populair voor recreatie op land en water. De stranden van Makkum, Workum en De Potten trekken in de zomer veel dagjesmensen. Jaarlijks zorgen zeker 140 hotels en 240 kleine logiesaanbieders voor ongeveer 1,25 miljoen overnachtingen (Gemeente Súdwest-Fryslân, 2024). Ook nergens in Fryslân is er zoveel horeca per 1.000 inwoners als in Súdwest-Fryslán.
Toch blijft Súdwest-Fryslán vooral een zomerbestemming. In de koudere maanden (oktober-april) biedt het landschap weinig beschutting en gezelligheid. Winkels, culturele voorzieningen en horeca profiteren volop van de bezoekers in de zomer, maar buiten het seizoen is het te rustig om genoeg banen en voorzieningen te bieden.

Inwoners tevreden houden
In maart 2024 heeft de gemeente Súdwest-Fryslân een nieuw beleid voor de gastvrijheidseconomie vastgesteld. De komende jaren zullen zij zich richten op het creëren van een levendige, inclusieve en gastvrije gemeenschap, waar recreatie en vrijetijdsbesteding voor iedereen toegankelijk zijn (Gemeente Súdwest-Fryslân, 2024). Dit beleid is opgesteld vanwege de verwachte groei van het toerisme in de komende jaren. De gemeente wil de levenskwaliteit en welvaart van al haar inwoners vergroten.
Hoewel de inwoners van Súdwest-Fryslân niet de rijkste zijn in Nederland, behoren ze wel tot de gelukkigste van het land. Dit is te danken aan de fijne leefomgeving en de sterke band binnen de gemeenschap. “Wij vinden het belangrijk dat de inwoners voordeel ervaren aan toerisme”, laat wethouder Michel Rietman weten. “Op dit moment is ongeveer 60% van de inwoners tevreden, maar wij willen natuurlijk naar de 100%.”
Uit een onderzoek onder zo’n 900 inwoners van Súdwest-Fryslân in 2023 blijkt inderdaad dat ongeveer 63% van hen de voordelen van de gastvrijheidseconomie ervaart. Toch maken sommige inwoners zich zorgen, vooral als het gaat om de impact op de natuur en het landschap door drukte of negatief gedrag van anderen. Veel mensen willen ook meer activiteiten voor de eigen inwoners tijdens de rustige maanden, vooral jongeren.
Om alle inwoners tevreden te stellen, blijft de gemeente werken aan de basis van hun omgeving en hoe deze ervaren wordt. Ze zetten zich in voor verbeteringen aan vaar-, zwem-, surf-, fiets- en wandelroutes. Ook willen ze het toeristisch aanbod in het voor- en najaar versterken met culturele en sportieve activiteiten die zowel inwoners als bezoekers aanspreken en door bestaande accommodaties te vernieuwen en het aanbod in de winter uit te breiden. Bovendien willen ze ervoor zorgen dat de gastvrijheidseconomie toegankelijk blijft voor inwoners met een kleine portemonnee.  Zo willen ze ervoor zorgen dat iedereen kan genieten van een dagje uit of een vakantie in hun eigen gemeente.

Uitdagingen van Staveren
De afgelopen jaren heeft de gemeente een aanzienlijke toename van toeristen opgemerkt, zo ook in het Friese stadje Staveren. Tijdens de coronapandemie kozen veel mensen ervoor om in eigen land op vakantie te gaan. Hierdoor hebben steeds meer Nederlanders Friesland ontdekt en is Staveren een echte toeristische trekpleister geworden. De uitdaging is dat het op sommige plekken te druk wordt. Om het niet uit de hand te laten lopen, is gemeente Súdwest-Fryslân bezig om de gasten meer te verspreiden. “Hierdoor moeten wij de minder drukbezochte steden en dorpen in de gemeente gaan promoten”, laat Rietman weten. “Hierbij moeten we investeren in voorzieningen en bijvoorbeeld vaar- of fietsroutes, evenementen of campings en hotels. Hiermee proberen we ook het seizoen te verlengen, zodat Staveren niet alleen in de zomermaanden druk bezocht worden.”
Op dit moment gaat Staveren Giethoorn nog niet achterna. Daarom ligt er nog geen actief beleid om te zorgen dat steden niet overspoeld raken. “Het is nu nog allemaal in balans, maar om dit in balans te houden moeten we wel toewerken aan de spreiding van toeristen in de gemeente. Zo gaan we bijvoorbeeld bezig met nieuwe fietsverbindingen langs de IJsselmeerkust zodat we meer verbinding leggen tussen de andere steden.”

Center Parcs in Staveren
Ook de inwoners merken de stijging van toeristen in hun stad. “In de zomer zijn we verdriedubbelt”, vertelt Hanna van Stavers Belang. “We zijn niet anders gewend dat het in de winter heel rustig is en de zomer superdruk, maar zo druk als nu is wel echt nieuw.”
Zo staan er in Staveren veel recreatiewoningen.  Veel mensen van buitenaf kopen hier een tweede huis en zijn vervolgens alleen in de zomer in Staveren te vinden. In de wijk Middenmeer staan de meeste recreatiewoningen. “Middenmeer is net een vakantiepark”, laat Jesse van Stavers Belang weten. “Het voelt niet aan als Staveren. Je voelt je een vreemde in eigen stad.” “Er staan nog net geen slagbomen van Center Parcs voor”, grapt Hanna. “We kunnen niet zonder de toeristen, maar er zit ook een keerzijde aan. Het ons kent ons gevoel wordt langzaam minder.”
Om verdere verstoring van de sociale cohesie te voorkomen, zal de gemeente strenger gaan handhaven op recreatiewoningen die niet de vergunning tot recreatiewoning hebben. “We gaan hier actiever en beter op controleren”, meldt Rietman.

Súdwest-Fryslân staat voor de uitdaging om het toerisme op een duurzame manier te organiseren en een balans te vinden tussen de behoeften van inwoners en de aantrekkingskracht voor toeristen. De gemeente gaat investeren in betere infrastructuur en voorzieningen, terwijl ze toeristen aanmoedigt om ook minder drukbezochte plaatsen te bezoeken. Dit helpt om zowel de leefomgeving als de sociale cohesie te behouden. Door het toerisme goed te beheren en te zorgen dat zowel inwoners als bezoekers tevreden zijn, werkt Súdwest-Fryslân aan een toekomst waarin iedereen kan blijven genieten van wat deze prachtige regio te bieden heeft.